Πρόκειται για περιοχή του εγκεφάλου, η οποία συνδέει το Νευρικό με το Ενδοκρινικό Σύστημα. Τα νευρικά κύτταρα του υποθαλάμου παράγουν χημικές ουσίες που ελέγχουν την απελευθέρωση ορμονών από την υπόφυση (ενδοκρινής αδένας του εγκεφάλου). Ο υποθάλαμος συλλέγει πληροφορίες από το περιβάλλον και από τον ανθρώπινο οργανισμό (πχ θερμοκρασία του περιβάλλοντος, φως, συναισθήματα κ.α.) και διεγείρει την υπόφυση, που με τη σειρά της παράγει ορμόνες που επηρεάζουν τους άλλους ενδοκρινείς αδένες και μέσω αυτών σχεδόν όλα τα κύτταρα του ανθρωπίνου σώματος. Συνεπώς, παθολογικές καταστάσεις στην περιοχή του υποθαλάμου (πχ καλοήθεις ή κακοήθεις όγκοι, ακτινοθεραπεία, εγκεφαλικές κακώσεις) επηρεάζουν άμεσα τη λειτουργία της υπόφυσης και εκδηλώνονται συνήθως συμπτώματα από την ανεπάρκεια των ορμονών (πχ υπογοναδισμός).

Αξίζει να σημειωθεί ότι στην περιοχή του υποθαλάμου βρίσκονται τα «κέντρα ρύθμισης της ενεργειακής ισορροπίας» του οργανισμού δηλαδή του ποσού της τροφής που προσλαμβάνεται (κέντρο πείνας / κέντρο κορεσμού) . Ως εκ τούτου, δυσλειτουργία του υποθαλάμου (λειτουργική ή λόγω όγκων στην περιοχή) μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα αύξηση του σωματικού βάρους.

Η υπόφυση είναι ενδοκρινής αδένας που βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου και παρά το μικρό της μέγεθος (σχεδόν όσο ένα μπιζέλι) αποτελεί τον «ενορχηστρωτή» του ενδοκρινικού συστήματος. Όλες σχεδόν οι ορμόνες που εκκρίνει η υπόφυση ελέγχονται με ορμονικά ή νευρικά σήματα από τον υποθάλαμο. Μέσω των υποφυσιακών ορμονών (ACTH, LH, FSH, PRL, TSH, GH, αντιδιουρητική, ωκυτοκίνη) ρυθμίζεται η λειτουργία των περισσότερων ενδοκρινών αδένων (θυρεοειδής, επινεφρίδια, ωοθήκες, όρχεις) και μέσω αυτών η ανάπτυξη του ανθρώπου, ο μεταβολισμός των κυττάρων, η παρουσία των δευτερογενών χαρακτηριστικών του φύλου, ο εμμηνορυσιακός κύκλος στις γυναίκες, η ωορρηξία, η διαδικασία του τοκετού, η γονιμότητα και στα δύο φύλα, η δυνατότητα του οργανισμού να ανταπεξέρχεται στο στρες (φυσικό ή ψυχολογικό), τα υγρά του σώματος και η αρτηριακή πίεση.

Οι πιο συχνές παθήσεις της υπόφυσης είναι τα αδενώματα, που μπορεί να παράγουν ορμόνες (μεγαλακρία, νόσος Cushing, προλακτίνωμα κα) ή να είναι μη ορμονοπαραγωγά. Στην τελευταία περίπτωση και αν το μέγεθος του αδενώματος είναι αρκετά μεγάλο προκύπτει κλινική εικόνα από ανεπάρκεια των ορμονών της υπόφυσης (υπογοναδισμός, ανεπάρκεια κορτιζόλης, υποθυρεοειδισμός κα) και σε πιο σοβαρές περιπτώσεις κεφαλαλγία και διαταραχές της όρασης (διπλωπία).

Οι παραθυρεοειδείς είναι 4 (συνήθως) μικροί αδένες που βρίσκονται στην οπίσθια επιφάνεια του θυρεοειδούς και παράγουν την παραθορμόνη, η οποία σε συνεργασία με την καλσιτονίνη που παράγει ο θυρεοειδής και τη βιταμίνη D είναι υπεύθυνες για τον μεταβολισμό του ασβεστίου. Πιο συγκεκριμένα, διαχειρίζονται το ασβέστιο που απορροφάται από το έντερο, αυτό που αποθηκεύεται στα οστά και αυτό που αποβάλλεται από τους νεφρούς με στόχο τη σταθερή συγκέντρωση του ασβεστίου στο αίμα και την καλή υγεία των οστών.

Σε περιπτώσεις υπερλειτουργίας των παραθυρεοειδών (υπερπαραθυρεοειδισμός), που μπορεί να οφείλεται σε υπερπλασία, αδένωμα ή καρκίνωμα, αυξάνονται τα επίπεδα ασβεστίου στο αίμα. Η ήπια υπερασβεστιαιμία είναι ασυμπτωματική ή μπορεί να εκδηλώνεται μόνο με οστεοπόρωση. Σε υψηλότερες τιμές ασβεστίου μπορεί να εμφανιστούν τα ακόλουθα συμπτώματα: ανορεξία, ναυτία, δυσκοιλιότητα, πολυουρία, νεφρολιθίαση, κόπωση, μυαλγίες, υπέρταση, αρρυθμία, λήθαργος κα.

Η υπολειτουργία των παραθυρεοειδών συνήθως είναι αποτέλεσμα χειρουργικής επέμβασης στην περιοχή του τραχήλου (αφαίρεση θυρεοειδούς) και σπανιότερα μπορεί να οφείλεται σε άλλα αίτια πχ αυτοάνοσα. Πρόκειται για σοβαρή κατάσταση με συμπτώματα παραισθησίες, μυϊκές κράμπες, σπασμούς, αρρυθμίες, ενώ σε χρόνια ήπια υπασβεστιαιμία εμφανίζονται εναποθέσεις ασβεστίου στον εγκέφαλο, καταρράκτης, ξηρότητα δέρματος και μαλλιών, ευθραυστότητα νυχιών.

Τα επινεφρίδια είναι δύο αδένες με βάρος έκαστος περίπου 4γρ, που εντοπίζονται ανά ένα στον άνω πόλο του κάθε νεφρού. Αποτελούνται από 2 τμήματα (μοίρες):

• Την εξωτερική ή φλοιώδη μοίρα που παράγει τα κορτικοστεροειδή (κορτιζόλη) και τα ανδρογόνα. Πρόκειται για ορμόνες που είναι υπεύθυνες για την απάντηση του οργανισμού στο στρες, την ισορροπία ύδατος και άλατος, την αρτηριακή πίεση, τον μεταβολισμό, το ανοσοποιητικό σύστημα, τη σεξουαλική ανάπτυξη και λειτουργία
• Την εσωτερική ή μυελώδη μοίρα που παράγει τις κατεχολαμίνες (αδρεναλίνη, νοραδρεναλίνη κα) που εκκρίνονται κατά τη διάρκεια του στρες και ρυθμίζουν την αρτηριακή πίεση και την καρδιακή συχνότητα.Η υπερλειτουργία των επινεφριδίων (λόγω αδενώματος, καρκίνου ή πάθησης στην υπόφυση) μπορεί να εκδηλωθεί με σακχαρώδη διαβήτη, αρτηριακή υπέρταση, οστεοπόρωση, δασυτριχισμό, μυϊκή αδυναμία, αρρυθμίες κα (ανάλογα με τις ορμόνες που υπερεκκρίνονται).
  Η υπολειτουργία των επινεφριδίων (λόγω αυτοάνοσης καταστροφής των επινεφριδίων, πάθησης στην υπόφυση, ενζυμικών διαταραχών, μεταστάσεων, προηγηθείσας λήψης κορτιζόνης για μεγάλο χρονικό διάστημα κ.α) αποτελεί σοβαρή και επείγουσα κατάσταση με συμπτώματα: απώλεια βάρους, κόπωση, ναυτία, ανορεξία, υπογλυκαιμία, ενίοτε μελάγχρωση του δέρματος, σοβαρή υπόταση, αρρυθμίες και εάν δεν αντιμετωπιστεί κατάλληλα οδηγεί στο θάνατο.

Το πάγκρεας αποτελεί όργανο του πεπτικού συστήματος (εξωκρινής μοίρα) εκκρίνοντας στο έντερο ουσίες για την πέψη των τροφών και του ενδοκρινικού συστήματος (ενδοκρινής μοίρα) εκκρίνοντας στο αίμα τις ορμόνες ινσουλίνη και γλυκαγόνη. Αυτές και σε συνεργασία και με άλλες ορμόνες (επινεφριδίων, θυρεοειδούς, υπόφυσης κ.α.) ρυθμίζουν τον μεταβολισμό της τροφής (υδατανθράκων, λιπών και πρωτεϊνών ) και χειρίζονται την αποθήκευση και την κατανάλωση ενέργειας του σώματος. Συμμετέχουν στη διατήρηση σταθερών επιπέδων σακχάρου στο αίμα ώστε να εξασφαλίζεται πάντοτε η παροχή ενέργειας σε εγκέφαλο, οφθαλμούς και γονάδες και επιπλέον, η ινσουλίνη συνεργάζεται με την αυξητική ορμόνη για την ανάπτυξη του σώματος στα παιδιά.

Τα σημαντικότερα νοσήματα διαταραχής του μεταβολισμού είναι ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) και η παχυσαρκία. Ο ΣΔ (αύξηση σακχάρου αίματος) διακρίνεται σε τύπου 1, που οφείλεται σε ανεπαρκή έκκριση ινσουλίνης, είναι αυτοάνοσης αιτιολογίας και εκδηλώνεται σε νεαρές ηλικίες και σε τύπου 2, που οφείλεται σε μη αποτελεσματική δράση της ινσουλίνης (ινσουλινοαντίσταση) και συνήθως συνυπάρχει με παχυσαρκία. Ο ΣΔ είναι μια χρόνια μεταβολική νόσος με αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών συμβαμάτων (έμφραγμα, εγκεφαλικό) αλλά και άλλων επιπλοκών (νεφρική ανεπάρκεια, οφθαλμοπάθεια, νευροπάθεια), που μειώνουν το προσδόκιμο επιβίωσης και στα δύο φύλα.

Άλλες μορφές ΣΔ είναι ο διαβήτης κατά την κύηση, ο ΣΔ τύπου LADA (αυτοάνοσης αιτιολογίας) και ο ΣΔ ΜODY (διαταραχή γονιδίων).
Σπανιότερα, εμφανίζεται υπερλειτουργία του παγκρέατος με συχνότερο το ινσουλίνωμα, την υπερβολική και αυτόνομη έκκριση ινσουλίνης δηλαδή, που εκδηλώνεται με σοβαρή υπογλυκαιμία, κώμα και αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα έχει θανατηφόρα έκβαση.

Η επίφυση βρίσκεται στο κέντρο του εγκεφάλου και εκκρίνει μια νευροορμόνη, τη μελατονίνη, που ρυθμίζει τον ύπνο ανάλογα με τα επίπεδα φωτός στο περιβάλλον. Το φως αναστέλλει την έκκριση της μελατονίνης ενώ, το σκοτάδι την διεγείρει. Και αποτελεί το κέντρο ρύθμισης του βιολογικού ρυθμού στον οργανισμό.

Ανάλογα με την ποσότητα του φωτός που υπάρχει στο περιβάλλον, τα ερεθίσματα που προσλαμβάνονται από τους οφθαλμούς (αμφιβληστροειδής) μεταφέρονται στα φωτοευαίσθητα κύτταρα της επίφυσης όπου ρυθμίζεται η έκκριση της ορμόνης μελατονίνη (από την σεροτονίνη). Το σκοτάδι διεγείρει την έκκριση της μελατονίνης ενώ το φως την καταστέλλει. Ανάλογα με την έκκριση σεροτονίνης ή μελατονίνης και της ποσότητάς τους οι υπόλοιποι ενδοκρινείς αδένες λαμβάνουν χημικά σήματα που αφορούν στη λειτουργία
τους και ρυθμίζεται ο βιολογικός ρυθμός του οργανισμού. Η μελατονίνη δημιουργεί το αίσθημα της νύστας γι’ αυτό χρησιμοποιείται και ως φάρμακο κατά της αϋπνίας.

Όγκοι στην περιοχή της επίφυσης – συνήθως καλοήθεις – ασκούν πίεση στους παρακείμενους ιστούς και μπορεί να εκδηλωθούν με κεφαλαλγία, κόπωση, διαταραχές της όρασης ή της κινητικότητας των οφθαλμών.